JUDO JAKO SZTUKA WALKI
Dla większości ludzi judo jest tylko dyscypliną sportową, jedną z wielu. Nie należy jednak zapominać o tym, że jest to przede wszystkim sztuka walki, na którą oprócz elementów sportowych składa się wieloletnia tradycja, etykieta, kultura, reguły i zasady, które sprawiają, że judo jest czymś znacznie więcej niż sport. Dalekowschodnie sztuki walki w większości stanowią bowiem zazwyczaj niemal kompletne systemy etyczne. Ćwiczenia fizyczne i konfrontacja są jedynie środkiem do celu jakim jest fizyczne i mentalne doskonalenie osobowości.
Znaczenie
Nazwa „judo” w języku japońskim składa się z dwóch słów: „ju” oznacza łagodność, zwinność, dokładność, ustępliwość , a „do” – zasadę, sposób, drogę, metodę, czy też jeszcze szerzej – życie, rozwój. Judo miałoby więc oznaczać „łagodną drogę”. Tę łagodność judo jego twórca – Jigoro Kano – tłumaczy jako ustępowanie – aby pokonać silniejszego przeciwnika należy najpierw zejść mu z drogi, wytrącić go z równowagi, doprowadzić do tego, aby nie był on w stanie wykorzystać całej swojej siły. Jest to bezpośrednio związane z podstawowymi zasadami judo, które opisane są niżej. Niektórzy autorzy tłumaczą judo jako „drogę do zwinności albo drogę ustępowania”.
Zasady
Uprawianie judo powinno opierać się na trzech podstawowych zasadach, które znajdują zastosowanie nie tylko w sporcie czy sztukach walki, ale także w codziennym życiu. Zaletą tych zasad jest przede wszystkim to, że stosując się do nich, można zostać zwycięzcą w każdej sytuacji niezależnie od tego kim, czy jak silny jest przeciwnik.
• Ju – Ustąp aby zwyciężyć
Pierwszą zasadą jest „ustąp aby zwyciężyć”. Polega ona na nie przeciwstawianiu swojej siły sile przeciwnika – zawsze może się bowiem zdarzyć, że trafi się na silniejszego. Zawodnik judo popchnięty – ciągnie atakującego za sobą, pociągnięty – popycha, wykorzystując w ten sposób siłę przeciwnika przeciw niemu. Dzięki tej zasadzie judo jest sportem, który może być z powodzeniem uprawiany przez osoby o dowolnym wzroście czy posturze, także przez kobiety i dzieci, gdyż to nie siła jest tu elementem decydującym o zwycięstwie. Zasada ta pozwala osobie potencjalnie słabszej pokonać silniejszego. O przewadze decydują odpowiednio wykorzystane umiejętności, doskonałość fizyczna i psychiczna, a nie waga czy wzrost. W szerszym znaczeniu zasada ta odnosi się do postępowania w przypadku zagrożenia walką. Jeśli istnieje możliwość uniknięcia niepotrzebnej walki – należy ją wykorzystać. Wyjątkiem jest tutaj walka sportowa, samoobrona czy walka w obronie słabszych.
• Seiryoku–zenyo – Maksimum skuteczności przy minimum wysiłku
Druga zasada judo mówi o tym, że w każdej sytuacji – czy to sportowej, czy życiowej, aby osiągnąć zwycięstwo należy zastosować technikę, która pozwoli osiągnąć pożądany rezultat przy jak najmniejszym nakładzie sił fizycznych i psychicznych. Bezpośrednio wiąże się to z pojęciem taktyki. Stosując zasadę Seiryoku-zenyo oszczędza się energię przez wprowadzanie technik, chwytów czy taktyki odpowiednich do danych okoliczności. Wykonywane w walce rzuty powinny być więc racjonalnie wybrane i dostosowane do danej sytuacji, tak aby oszczędzać siły do ewentualnej dalszej walki.
• Jita-kyoei – Wzajemne dobro i korzyść
Zasada trenowania dla wzajemnego dobra i korzyści, czy też „Przez czynienie dobra nawzajem do dobra ogólnego” ma wymiar ogólnoludzki. Zdaniem Jigoro Kano tylko współpraca oparta o wzajemną pomoc i ustępstwa może prowadzić do wspólnego rozwoju. Dlatego też judo jest sportem, w którym przede wszystkim pokonuje się nie przeciwnika, a samego siebie i swoje słabości, a jako sztuka walki judo bliższe jest systemom samoobrony niż tym opierającym się na agresji. Osoby postępujące zgodnie z tą zasadą bezustannie doskonalą się w każdej sferze swojego życia i zawsze są gotowe do niesienia pomocy innym.
Cel
Celem głównym, uzyskiwanym przez systematyczne ćwiczenia, wskazanym przez twórcę judo – Jigoro Kano, jest doskonalenie samego siebie. To właśnie rozwijanie zarówno sprawności fizycznej jak i psychicznej, umysłowej, oraz stosowanie się do wyższych zasad etycznych ma prowadzić do doskonałości, nie tylko w sporcie ale w całym życiu. W niektórych krajach (Japonia, Francja) treningi judo są prowadzone w ramach zajęć wychowania fizycznego. Ponadto elementy judo są często wykorzystywane w służbach mundurowych – w policji, wojsku i innych formacjach.
Etykieta
Judo jest przede wszystkim sztuką walki, i mimo że niektórzy współcześni trenerzy traktują judo niemal wyłącznie jako dyscyplinę sportową, to pewne zachowania związane z etykietą są na treningach i zawodach powszechnie przestrzegane. Przed wejściem na salę ćwiczeń – „dojo” należy wykonać ukłon „rei”. Ukłony wykonuje się przed i po ćwiczeniach, przed każdą walką i po jej zakończeniu, a także wchodząc lub wychodząc z dojo oraz wchodząc na matę (tatami) i opuszczając ją. Ukłon ten jest oznaką szacunku dla trenera, dla partnerów na treningu i dla przeciwnika na zawodach oraz do samego miejsca trenowania. Normy etyczne i moralne są jasne i precyzyjne, a ich przestrzeganie – egzekwowane.
Stopnie
W judo przyznaje się stopnie związane z zaawansowaniem technicznym trenujących – są to stopnie szkoleniowe kyu oraz stopnie mistrzowskie – dan. Wyższy stopień zaawansowania wiąże się z innym kolorem pasa. Najwyższe stopnie mistrzowskie przyznawane są honorowo, za zasługi trenerskie lub zasługi dla rozwoju dyscypliny. Zaszczytu uzyskania najwyższego stopnia mistrzowskiego – 10 dan do dziś dostąpiło zaledwie trzech Europejczyków.